लेखांक-14

लेखांक-1⃣4⃣

💢 इयत्ता 10 वी

*विज्ञान भाग 2 : स्वअभ्यास*

प्रकरण 1 : *आनुवंशिकता व उत्क्रांती*

★★★★★★★★★

🔹 *रामापीथेकस*

(पृष्ठ क्र.9 ओळ क्र.खालून 3)

◆ *अर्थ:* पिथेकॉस म्हणजे कपी;

रामा (संस्कृत) + पिथेकॉस (ग्रीक) यावरून रामापीथेकस हा शब्द तयार झाला आहे. भारतातील शिवालिक पर्वतात प्रथम याचे अवशेष आढळले म्हणून याचे नाव रामापीथेकस पडले आहे. 

◆ *आढळ*: सुमारे 12 ते 14 लाख वर्षांपूर्वी ही प्रजात अस्तित्वात असावी. आफ्रिका, शिवालिक पर्वत (सध्याचे उत्तर पाकिस्तान) रांगेत याचे अवशेष आढळून आले आहेत. 

◆ *वैशिष्ट्ये* : ताठ चालणारा, गुहेत राहणारा आणि इतर कपी पेक्षा विकसित मेंदूचा हा प्राणी असावा. 

🔹 *नियांडरथल मानव*

(पृष्ठ क्र.10 ओळ क्र.14)

◆ *अर्थ व आढळ:* जर्मनीतील नियांडर खोऱ्यातील गुहेत यांचे अवशेष आढळले म्हणून याना नियांडरथल मानव या नावाने ओळखतात.

◆ *वैशिष्टये:* सुमारे 50 हजार वर्षापूर्वी अस्तित्वात असणाऱ्या या 'बुद्धिमान मानवाचे' चुनखडकाच्या गुहेत अवशेष आढळले. जनुकीय, शारीरिक आणि वर्तनदृष्ट्या हा आधुनिक मानवाच्या अगदी जवळचा आदिमानव होय. 

🔹 *क्रो-मॅग्नन मानव*

(पृष्ठ क्र.10 ओळ क्र.15)

◆ *अर्थ*: क्रो=गुहा, मॅग्नन=मालक 

फ्रान्समधील क्रो-मॅग्नन डोंगरातील गुहांमध्ये यांचे अनेक अवशेष आढळले म्हणून यांना असे नाव मिळाले आहे.

◆ *वैशिष्टये:* सुमारे 40 ते 10 हजार वर्षापूर्वी हा आदिमानव अस्तित्वात होता. हा नियांडरथलचा समकालीन असावा. याचे मेंदू /कवटी इतरांच्या तुलनेत मोठे आहेत. होमो प्रजातीतील हनुवटी असणारा हा पहिला आदिमानव असावा. 

■ *निष्कर्ष:*

रामापीथेकस, नियांडरथल मानव आणि क्रो-मॅग्नन मानव हे कपी कुलापेक्षा प्रगत आणि बुद्धिमान आदिमानव होते.

 

या सर्व माहितीवरून तुम्ही कोणता निष्कर्ष काढाल? 

उत्क्रांतीचा प्रवास "माकड > कपी > आदिमानव > आधुनिक मानव" असा  झाला आहे. 

■■■

विद्यार्थी मित्रहो,

प्रकरण 1 साठी हा आजचा शेवटचा लेख. या प्रकरणातील कोणत्याही घटका संदर्भात तुम्हाला शंका असल्यास श्रीशैल मठपती सर व्हाट्सअप नंबर 9922242470 वर मेसेज करून विचारू शकता. (कृपया फोन करू नये.)

प्रकरणाच्या शेवटी दिलेला स्वाध्याय पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करा. उद्या एक दिवस विश्रांती घेऊन आपण लगेच दुसऱ्या प्रकरणाची माहीती घेणार आहोत. 

धन्यवाद!

...✍

*श्रीशैल मठपती,* कोल्हापूर

💢Ⓜ💢Ⓜ💢Ⓜ